Αξιοθέατα
Ο αρχαιολογικός χώρος και το Αρχαιολογικό Μουσείο του Θέρμου. Tα πιο σημαντικά ευρήματα από τις ανασκαφές είναι o Nαός του Θερμίου Aπόλλωνα (7ος αιώνας π.X.) και άλλοι δύο αρχαϊκοί ναοί, το βουλευτήριο, πολλά οικοδομήματα, οι δύο στοές της αγοράς των Aιτωλών, αρχαϊκές κατοικίες, βάθρα ανδριάντων και η Iερή Kρήνη. Στο Aρχαιολογικό Mουσείο εκτίθενται ευρήματα που καλύπτουν διάστημα 2.500 χρόνων. Eιδώλια νεολιθικής εποχής, ευρήματα μυκηναϊκής, γεωμετρικής, κλασικής και ελληνιστικής εποχής, ψηφίσματα της δημοκρατίας της Aιτωλικής Συμπολιτείας. Το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο που έχει ανεγερθεί αναμένεται να προσδώσει ιδιαίτερη αίγλη στην ευρύτερη περιοχή.
Ο παλαιός και ο νέος Ναός του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού, τα θεμέλια του σπιτιού που γεννήθηκε ο Άγιος στο Μέγα Δένδρο, όπως και ο Ναός Εισοδίων της Θεοτόκου στον ίδιο οικισμό, που ανεγέρθηκε με χρήματα που διέθεσε ο Μεγαδενδρίτης δάσκαλος του γένους Ευγένιος Γιαννούλης.
Η λίμνη Τριχωνίδα – η μεγαλύτερη (96 τ. χλμ.), καθαρότερη και ομορφότερη λίμνη της Ελλάδας – με τις φανταστικές παραλίες της Φωτμούς, των Σιταραλώνων και της Μυρτιάς, το ήμερο καταπράσινο τοπίο περιμετρικά της λίμνης και τους παραλίμνιους οικισμούς με την ισχυρή ανθρώπινη παρουσία.
Η Μυρτιά, «η νύμφη της Τριχωνίδας», ένας τόπος προικισμένος με παραδείσια χαρακτηριστικά. Η παραλία της Μυρτιάς στη λίμνη Τριχωνίδα με τον απέραντο πορτοκαλεώνα της, από την πλατανόφυτη τοποθεσία του Αη-Λιά μέχρι τα Λουτρά είναι ένας απέραντος ζωγραφικός πίνακας τεσσάρων χιλιομέτρων. Από εδώ μπορεί κάποιος να απολαύσει το ηλιοβασίλεμα και τη φεγγαράδα στη λίμνη. Στην άκρη του πορτοκαλεώνα λειτουργεί νεροτριβή με τον παμπάλαιο νερόμυλο του Κωνσταντόπουλου. Στη θέση Κόκκινο Στεφάνι λειτουργούν και ιαματικά λουτρά. Για τους λάτρεις της περιπέτειας συνιστάται η παραλίμνια διαδρομή Λουτρά Μυρτιάς – Σιταράλωνα, μήκους 6 χμ..
Το ιστορικό μοναστήρι της Μυρτιάς (11ος αι.), ένα από τα σημαντικότερα βυζαντινά μνημεία της Ελλάδας με συνεχή ιστορία χιλίων χρόνων. Διαθέτει διμερές καθολικό με τοιχογραφικό διάκοσμο και αποτέλεσε κέντρο παιδείας σε όλη τη διάρκεια της τουρκικής κατάκτησης.
Το εκκλησάκι της Παναγίας Ελεούσας στην Άνω Μυρτιά (15ος αι.), χτισμένο σε σπήλαιο. Από τον εκεί εξώστη της Παναγίας του βράχου όποιος σταθεί μπορεί να θαυμάσει τη λίμνη Τριχωνίδα και τον κάμπο της Κάτω Μυρτιάς με το πανέμορφο λεμονοδάσος. Το εκκλησάκι, που επισκευάστηκε πρόσφατα λόγω ζημιών από τους σεισμούς, παρουσιάζει ενδιαφέρον για τις αξιόλογες τοιχογραφίες, μια επιγραφή κι ένα μικρό πτυχωτό κιονόκρανο.
Οι Πηγές της Αγίας Σοφίας με τα υπέροχα φυσικά χαρακτηριστικά στον χείμαρρο Μοκιστιάνο επί της διαδρομής Θέρμου – Αγρινίου πολύ κοντά στο Θέρμο.
Οι Δίδυμοι Καταρράκτες του Μοκιστιάνου, όπου μπορεί κανείς να προσεγγίσει με μονοπάτι τόσο από την Κάτω Μυρτιά όσο και από την Αγία Σοφία, μαγεύουν με την άγρια φυσική ομορφιά τους.
Το ναοδομικό συγκρότημα της Αγίας Σοφίας (13ος αι.), ο διπλός ναός του Αγίου Νικολάου και των Ταξιαρχών, που είναι χτισμένος με υλικά από τον αρχαίο ναό που ήταν αφιερωμένος στην «Αρτέμιδα Ηγεμόνη», τοπική θεότητα των Αιτωλών, καθώς και ο ερειπωμένος ναός της Αγίας Σοφίας που βρίσκεται δίπλα.
Το μοναστήρι της Αγίας Παρασκευής στη Μάνδρα, όπου, κατά την παράδοση λειτουργούσε Κρυφό Σχολειό στα χρόνια της σκλαβιάς. Μοναδική στο είδος της η κρύπτη του μοναστηριού, όπου σήμερα υπάρχει αναπαράσταση των κέρινων ομοιωμάτων των μαθητών και του καλογεροδιδασκάλου. Εκεί δίδαξε, σύμφωνα με την παράδοση πρώτος δάσκαλος του Κοσμά του Αιτωλού, ο ιεροδιδάσκαλος Προκόπιος Γιαννέλος ο Αιτωλός από το Δρυμώνα (Μπερίκο).
Ο πεντάτρουλος ναός του Αγίου Γεωργίου του Νεομάρτυρα στο Αργυρό Πηγάδι, ο πρώτος ναός που χτίστηκε προς τιμή του Αγίου, αποτελεί ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά δείγματα της νεότερης εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής.
Ο Δρυμώνας, «η Ελβετία της Αιτωλίας», το ορεινό θέρετρο, με την απέραντη θέα που προσφέρει προς τις λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχεία κι ακόμη πιο δυτικά ως το Ιόνιο, ανατολικά ως τα Βαρδούσια και νότια ως το Παναχαϊκό, δε θα μπορούσε να λείψει από το πρόγραμμα κάθε επισκέπτη στο Θέρμο. Το ηλιοβασίλεμα από τη θέση θέας του Δρυμώνα, δίπλα στο γήπεδο, απ’ όπου οι λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχεία και, πέρα από τα βουνά του Ξηρομέρου, το Ιόνιο Πέλαγο φαίνονται να βάφονται κόκκινα στο φως του ήλιου, σίγουρα αποτελεί μοναδική εμπειρία, που σε κανέναν δεν θα αρκεί να την απολαύσει μόνο μία φορά.
Η Ανάληψη, «το μπαλκόνι της Τριχωνίδας» και το μεγαλύτερο από τα χωριά του Δήμου Θέρμου, απ’ όπου διακρίνονται από ψηλά οι λίμνες Τριχωνίδα και Λυσιμαχία, η πεδιάδα του Αγρινίου, ο Αράκυνθος και τα Ακαρνανικά βουνά. Εδώ μπορεί κάποιος να θαυμάσει τον ναό του Αγίου Νικολάου και την λιθόστρωτη πλατεία στο κέντρο του χωριού, να επισκεφθεί το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου και τα υπέροχα φυσικά τοπία της περιοχής με πιο χαρακτηριστικά τις Πηγές και τους νερόμυλους στο Κεφαλόβρυσο Κόφτρας.
Το μοναστήρι του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στην Ανάληψη (12ος αι.), όπου ασκήτεψε (1519 μ.Χ.) ο Νεομάρτυρας Ιάκωβος στη σκήτη που υπάρχει πλησίον του μοναστηριού. Το ιστορικό αυτό μοναστήρι σήμερα είναι αναπαλαιωμένο, έργο το οποίο ξεκίνησε το 1985 και ολοκληρώθηκε περίπου το 2000. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν ένα υπέ-ροχο ξυλόγλυπτο τέμπλο καθώς κι ένα αργυρεπένδυτο Ευαγγέλιο του 1697 που σώζεται.
Το μοναστήρι του Φωτμού Πετροχωρίου, που βρίσκεται στη βορειοανατολική όχθη της λίμνης Τριχωνίδας και είναι αφιερωμένο στον Άγιο Γεώργιο, άγνωστο για ποιο λόγο (κατά την κτητορική επιγραφή ήταν αφιερωμένο στην Παναγία την Περίβλεπτο). Γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου. Το καθολικό της μονής ιδρύθηκε και ιστορήθηκε το 1589. Η πρόσβαση στο μοναστήρι αυτό μπορεί να γίνει και από τα λουτρά της Κάτω Μυρτιάς ή από το Πετροχώρι.
Το μοναστήρι Καταφυγίου Δρυμώνα, που βρίσκεται στο χαμηλότερο σημείο μεγάλης χαράδρας μεταξύ των οικισμών Ταξιάρχη και Δρυμώνα, το οποίο αποτέλεσε καταφύγιο των Αρματολών και των Κλεφτών τον καιρό της Τουρκοκρατίας λόγω της γεωγραφικής του θέσης που το έκανε αθέατο από οποιοδήποτε σημείο.
Το Εθνικό Προπονητικό Κέντρο Σλάλομ – Καγιάκ στον Εύηνο, στο δρόμο Θέρμο – Ναύπακτος, όπου μπορεί ο επισκέπτης να επιδοθεί στο αντίστοιχο σπορ στην ειδικά διαμορφωμένη πίστα.
Η Θέση Θέας στο Πετροχώρι, από όπου μπορεί κάποιος να απολαύσει την υπέροχη θέα προς τη λίμνη. Η ενατένιση της λίμνης κατά το ηλιοβασίλεμα ή με τη φεγγαράδα από αυτή τη θέση θα μείνει αξέχαστη στον επισκέπτη.
Το ποτάμιο σπήλαιο Θεοτικό, μέσα από το οποίο διέρχεται ο ποταμός Φιδάκια. Πρόκειται για ένα πραγματικό θαύμα της φύσης. Η ονομασία αυτή, εξάλλου, οφείλεται στη λαϊκή πίστη για θεϊκή παρέμβαση για τη δημιουργία του. Η προσέγγιση σ’ αυτό είναι δύσκολη, καθώς γίνεται μέσω μονοπατιού από τον Δρυμώνα.
Το φαράγγι του Γιδομανδρίτη με τα πολλαπλά θέλγητρα, το οποίο συναντάμε στη διαδρομή από το Θέρμο προς το κοντινό πασίγνωστο φαράγγι Πανταβρέχι στην Ευρυτανία, χαρακτηρίζεται από άγρια ομορφιά και συγκεντρώνει τα χαρακτηριστικά εκείνα της παραποτάμιας και ορεινής φύσης που καθιστούν έναν τόπο ιδιαίτερα ελκτικό για τον επισκέπτη.
Το εντυπωσιακό μεσαιωνικό γεφύρι της Αρτοτίβας στον Εύηνο, λιθόκτιστο τοξοειδές γεφύρι, ύψους 12,5 μ. και ανοίγματος 25 μ., η κατασκευή του οποίου ανάγεται στην περίοδο της πρώτης Ενετοκρατίας.
Γεφύρια στον δήμο Θέρμου. Στους παραποτάμους του Ευήνου, τον Γιδομανδρίτη και τα Φιδάκια, αλλά και στις διαδρομές των δύο οδικών αξόνων από Θέρμο προς Αγρίνιο και από Θέρμο προς Ναύπακτο συναντάμε πολλά εντυπωσιακά λιθόχτιστα μονότοξα γεφύρια, αρκετά από τα οποία διατηρούνται σε πολύ καλή κατάσταση, με πιο χαρακτηριστικά αυτά στις πηγές της Άνω Μυρτιάς και στη Διποταμιά Γιδομανδρίτη. Στον Εύηνο είχαν κατασκευαστεί και μεταλλικές γέφυρες. Η πιο χαρακτηριστική αυτού του είδους, που χρησι-μοποιείται ακόμη και σήμερα για τη συγκοινωνία, είναι η παλιά μεταλλική γέφυρα στη θέση Μπανιά στη διαδρομή Θέρμο – Ναύπακτος όπως και η αντίστοιχη στη θέση Βαλτσόρεμα στη διαδρομή Θέρμο – Πλάτανος. Επίσης, υπάρχουν συρμάτινα γεφύρια που χρησιμοποιούνταν για τη διέλευση των πεζών τόσο στον Εύηνο όσο και στους παραποτάμους του. Χαρακτηριστικότερο το συρμάτινο πεζογέφυρο στον Εύηνο στη θέση Δοσούλα επί του δρόμου που οδηγεί προς το μεσαιωνικό γεφύρι της Αρτοτίβας. Αντίστοιχο συρματογέφυρο διατηρείται και στον Γιδομανδρίτη.
Νερόμυλοι. Ξεχωριστή θέση κατέχουν οι γραφικοί πετρόκτιστοι νερόμυλοι που βρίσκο-νται σε διάφορα σημεία του δήμου Θέρμου. Κάποιοι έχουν αναστηλωθεί από τον Δήμο στα πλαίσια της χρηματοδότησης από διάφορα προγράμματα για τη διαφύλαξη και προστασία της πολιτιστικής κληρονομιάς και την τουριστική ανάπτυξη της περιοχής, με πιο χαρακτηριστικούς τον νερόμυλο της «Κασάνδρας Νικολίτσα» στο Θέρμο και τους δύο νερόμυλους στις πηγές του Κεφαλόβρυσου Ανάληψης.
Επιμέλεια κειμένων και φωτογραφιών: Νίκος Κωστακόπουλος
(Εκπαιδευτικός – Δημοτικός Σύμβουλος Θέρμου)